کرمهای مفتولی سیب زمینی – در مشهد و جلگه رخ ۲/۲۶ درصد خسارت به لاروهای کرم مفتولی و ۸/۲۵ درصد به کرم های طوقه بر و کرم های سفید ریشه مربوط بوده است. در سالهای اخیر این کرم ها در مزارعی که قبل از کشت سیب زمینی، چندین سال زیر کشت یونجه یا غلات بوده اند تراکم جمعیت بیشتری یافته اند. همچنین چندین گونه هم در مناطق تولید سیب زمینی یافت شده اند که در مواردی سبب خسارت به غده ها در مزارع سیب زمینی می شوند.
کرمهای مفتولی سیب زمینی
این آفت در کجا انتشار پیدا کرده است ؟
کرمهای مفتولی در اکثر کشورهای جهان وجود داشته و از آفات مهم سیب زمینی، هویج، گندم، جو و چغندر قند می باشند. در ایران حشرات مزبور در استان های شمالی، شمال شرقی، شمال غربی، مناطق مرکزی، استان های غربی و جنوب شرقی در تراکم های متفاوت مشاهده شده اند که در این ارتباط، آلودگی و خسارت آن روی محصول سیب زمینی در استان های اردبیل، همدان، زنجان و خراسان نسبت به سایر مناطق از میزان بالاتری برخوردار است. لاروهای این آفت در اکثر مزارع بخصوص مزارع گندم شهرستان کلاله نیز دیده شده اند.
آشنایی با گیاهان میزبان !
کرم های مفتولی طی دوره طولانی رشد لاروی در اعماق مختلف خاک از مواد گوناگون بسیار متنوع شامل میسلیوم قارچ های خاکزی، چوب، مواد و کار های خاکزی، چوب، مواد پوسیده، غده های سیب زمینی، بذور و جوان های تازه سبز شده، ریشه نازک و موئین گیاهان از جمله گندم، هویج، ذرت، کاهو، گوجه فرنگی، چغندر قند، توتون، تره فرنگی، جو و پنبه تغذیه نموده و سبب آفت شدید کیفیت محصول می شوند.
شکل شناسی حشره کامل کرم های مفتولی سیب زمینی !
کرم مفتولی سیب زمینی
کرم مفتولی سیب زمینی حشرات کامل به طول ۷-۱۰ میلیمتر و عرض بدن حدود ۲ میلیمتر می باشند. بدن کشیده، مسطح، با رنگ عمومی قهوه ای است که دو طرف بالپوشها با یکدیگر موازی هستند. انتهای بدن کمی باریک می شود. شاخک ها اره ای بوده و روی بالپوش ها نیز نقاطی به صورت خطوط موازی وجود دارد. از مشخصات رفتاری عمده این حشرات آن است که چنانچه به پشت بیافتند به وسیله یک جهش ناگهانی صدا دار خود را در وضع عادی قرار می دهند که از این مکانیسم در مواجه با دشمن طبیعی نیز استفاده می کنند و به همین دلیل به آنها سوسک های تق زنک نیز می گویند.
تخم
تخم ها به صورت دسته ای، کوچک، به طول کمتر از نیم میلیمتر، تخم مرغی شکل و به رنگ سفید هستند که به وسیله حشره ماده در درون خاک قرار داده می شوند.
لارو
لارو حشره قهوه ای رنگ، دراز و دارای پوست سخت است و به همین علت به آن لارو مفتولی می گویند. طول بدن لاروها ۱۷-۲۰ میلیمتر بوده و به صورت عمودی در داخل خاک های مرطوب حرکت می کنند.
برسی شفیره این آفت !
شفیره به رنگ سفید، و شکننده می باشد. لارو کامل با تشکیل لانه ای در خاک به شفیره تبدیل می گردد.
خسارت های ناشی از حمله کرم های مفتولی سیب زمینی!
افراد این خانواده عموما از آفات مهم خاکزی و زیان آور محصولات زراعی بویژه از آفات مهم سیب زمینی در اکثر مناطق دنیا و ایران می باشند. دوره لاروی آنها در داخل خاک سپری می شود. این کرم ها در دوره رشد طولانی گاهی بالغ بر ۲-۳ سال در درون خاک مزارع سیب زمینی با تغذیه از غده ها ی بذری و ساقه های زیرزمینی و در نهایت از غده های تازه تشکیل شده موجب صدمات شدید به بوته و غده سیب زمینی می گردند.
غده های آلوده با توجه به تغذیه و آثار بجا مانده ناشی از آن، بازار پسندی خود را از دست می دهند و در صورت خریداری شدن نیز در هنگام پوست گیری، بخشی از آنها دور ریخته می شود. گرایش کرمهای مفتولی به محصولات مختلف، متفاوت است؛ به طوری که بعضی از محصولات از جمله گندم در افزایش جمعیت این کرمها مؤثر است و معمولا در مناطق آلوده، کشت سیب زمینی پس از گندم، این محصول را با انبوه این آفت در خاک و آسیب های زیاد مواجه می سازد.
حشرات کامل از گرده گلها تغذیه کرده و خسارتی به سیب زمینی وارد نمی کنند. در واقع خسارت اصلی مربوط به تغذیه لاروها از غده سیب زمینی می باشد که در داخل آن دالانهایی به طور عمودی یا مورب به قطر ۲-۳ میلیمتر ایجاد کرده و در داخل این دالانها به فعالیت می پردازند. نفوذ خاک به داخل این دالانها سبب افت کیفی محصول می گردد.
میزان خسارت کرم های مفتولی در مزارع سیب زمینی دشت اردبیل در سال های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ به طور متوسط به ترتیب ۲۵/۹۱ و ۱۵/۰۲ درصد برآورد شده است. همچنین رابطه نوع و میزان قندهای موجود در غده های ۱۰ رقم تجارتی سیب زمینی شامل دیاموند، ائولا، آگریا، کنکورد، مارفونا، آژاکس، دزیره، سانتانا پیکاسو و کوزیما را در ارتباط با درصد آلودگی به کرم مفتولی بررسی کرده و نتیجه گرفتند که ارقام مختلف از نظر درصد آلودگی و همچنین میزان قندهای گلوکز، فروکتوز متفاوت بوده اند.
ارقام آژاکس و آگریا به ترتیب حائز حداکثر و حداقل هر سه نوع قند و مجموع آنها بودند ولی از نظر میزان ساکاروز بین ارقام اختلاف معنی دار وجود ندارد. در حالی که از نظر گلوکز، فروکتوز و مجموع قندها این ارقام با سایر ارقام اختلاف معنی دار دارند. ضریب همبستگی خطی بین درصد آلودگی غده ها و میزان قندهای ساکاروز، گلوکز و فروکتوز و مجموع آنها به ترتیب ۰/۳۹۷، ۴۲۶/ ۰/۴۵۱ و ۰/۴۵۶ و در سطوح پنج و یک درصد معنی دار بود. بر این اساس میزان قند بر درصد آلودگی غده ها به کرمهای مفتولی مؤثر بوده و در این میان، تأثیر قندهای گلوکز و فروکتوز بیش از ساکاروز بوده است.
است.
روش های کنترل و معرفی بهترین نوع آفت کش !
الف – زراعی
۱-تناوب: کشت پشت سر هم سیب زمینی تراکم این آفت را به شدت بالا می برد، بنابراین رعایت تناوب زراعی و عدم کشت متوالی سیب زمینی و قرار دادن محصولات غیر میزبان در برنامه تناوب از مهم ترین راهکارها برای مقابله با این آفت است. در همین ارتباط و با توجه به گرایش شدید این آفت به گندم، معمولا کشت سیب زمینی پس از گندم نیز به افزایش تراکم این آفت منجر شده و خسارت بیشتر سیب زمینی را سبب می شود. بنابراین بایستی در مناطق آلوده از کشت سیب زمینی پس از گندم اجتناب نمود. جمعیت آفت در زمینهایی که قبلا مرغزار بوده و در مزارعی که بلافاصله بعد از یونجه و غلات، سیب زمینی کاشته شود بالا می رود.
۲- اجرای عملیات صحیح زراعی، اطلاع از میزان آلودگی این آفت در خاک مزرعه قبل از کشت، عدم کشت سیب زمینی در مزارع بسیار آلوده و انجام به موقع عملیات زراعی به ویژه تقویت حاصلخیزی خاک با استفاده از کودهای ازته، از راه های مؤثر در تقلیل جمعیت این آفت می باشد. .
۳- آیش نگهداشتن زمین و حذف علف های هرز در طول تابستان برای مناطقی که در فصل زمستان مورد کشت قرار می گیرند. اعمال این روش در جنوب ایران می تواند در کاهش جمعیت این کرم ها مؤثر باشد.
۴- انجام عملیات زراعی زمستانه شامل شخم، دیسک و یخ آب می تواند در نابودی کرم های درون خاک مؤثر باشد.
۵- خشکی دادن به زمین: در زمان آیش باید از آب گرفتگی مزرعه آلوده جلوگیری نمود. این روش برای مناطقی که آلودگی زیاد است، روش مناسبی می باشد، چون آفت در زمینهای خشک فعالیت چندانی ندارد.
ب- مکانیکی
١- شکار حشرات بالغ با استفاده از تله های نوری یا فرمونی در دوره ظهور حشرات بالغ معمولا در اردیبهشت ماه از روش های مؤثر در تقلیل تراکم این آفت می باشد.
۲- استفاده از تله های طعمه ای: بکارگیری تله های طعمه ای روش مناسبی برای جمع آوری این آفت و کاهش میزان خسارت آن می باشد. با قرار دادن مقادیری از این بذور (جوانه گندم، ذرت، چاودار) در چاله هایی در زیر خاک سطحی، می توان ضمن اطلاع از تراکم این آفت نسبت به جمع آوری و نابودی آن اقدام نمود یا اینکه پس از انجام شخم یا دیسک در جاهایی که علفهای هرز مسن یونجه و شبدر وجود دارد، از طعمه (هویج، بسته های ذرت با دانه های گندم یا آرد گندم) استفاده نمود. از این تله ها موقعی که دما در عمق۱۰/۵ -۱۵ سانتیمتری خاک ۱۰ درجه سانتیگراد باشد، می توان استفاده کرد. ج- بیولوژیکی
حمله قارچ ها، باکتری ها، نماتدهای انگل و پرندگان می توانند در تقلیل تراکم این آفت نقش داشته باشند که البته بهره گیری از اینها، نیازمند انجام مطالعات بیشتری است
د- شیمیایی
مبارزه شیمیایی با این آفت مشکل است ولی در صورتی که انبوهی آن زیاد باشد می توان از آفت کش هایی نظیر کربوفوران گرانول ۵.، دیازینون گرانول ۱۰٪ به میزان ۱۰ کیلو در هکتار و پودر وتابل ۸۰٪ لیندین به میزان ۳ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.
در مناطقی که خسارت کرم مفتولی زیاد باشد بایستی خاک زمین زراعی را قبل از کشت بهاره با گرانول دیازینون پنج درصد به نسبت ۳۰ کیلوگرم در هکتار آغشته نمود و سپس به وسیله دیسک یا هر وسیله دیگری آفت کش مذکور را به عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی متری خاک رسانید. هم چنین می توان به جای دیازینون از فورادان به نسبت۱/۵ کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.